نکات نگهداری و تمیزکاری قهوه‌ سازها و اسپرسوسازها

نکات نگهداری و تمیزکاری قهوه سازها و اسپرسوسازها

قهوه سازها و اسپرسو سازها طی سال های اخیر، عضو ثابت بسیاری از آشپزخانه ها و دفاتر کاری شده اند. نوشیدن قهوه در خانه دیگر یک تشریفات خاص نیست، بلکه بخشی از زندگی روزمره است. اما مثل هر دستگاه برقی دیگری، قهوه ساز نیز نیازمند مراقبت است تا عملکردش ثابت بماند و طعم قهوه افت نکند. بسیاری از افرادی که از افت کیفیت قهوه یا خرابی زودهنگام دستگاه شکایت دارند، نمی دانند مسئله از عدم نگهداری صحیح و شست وشوی منظم است. در ادامه، همه ی نکات تخصصی اما کاربردی برای مراقبت از دستگاه های قهوه ساز (اعم از قهوه ساز قطره ای، اسپرسوساز خانگی و ماشین های کپسولی) می پردازیم.

اهمیت تمیز کردن منظم قهوه ساز

وقتی آبی که در قهوه ساز استفاده می شود از نوع آب شهری یا حاوی املاح باشد، در طول زمان لایه هایی از رسوبات آهکی (کلسیم و منیزیم) در مخزن و مسیرهای آب دستگاه شکل می گیرد. این رسوبات مانع عبور روان آب، کاهش دمای واقعی عصاره گیری، و در نتیجه افت طعم قهوه می شوند. علاوه بر آن، چربی طبیعی موجود در پودر قهوه پس از هر بار عصاره گیری، به دیواره ها و نازل ها می چسبد و اگر تمیز نشود، با گذر زمان طعم قهوه را تلخ، بدمزه یا کهنه می کند. به صورت کلی، دستگاهی که تمیز و رسوب زدایی شده باشد:

طعم قهوه ای تازه، با عطر واقعی قهوه می سازد.
نیاز به تعمیر یا تعویض قطعه ندارد.
مصرف برق بهینه تر دارد چون مسیر آب مسدود نیست.
امنیت بیشتری دارد چون احتمال نشتی یا داغ شدن بیش از حد کاهش می یابد.
پاک سازی روزانه یا پس از هر استفاده
بسیاری از کاربران تنها زمانی به فکر شست وشوی دستگاه می افتند که مشکل یا بو احساس کنند، در حالی که بخش زیادی از نگهداری باید روزانه انجام شود.

تمیزکاری روزانه ساده اما بسیار مؤثر است:

۱. خالی کردن سبد قهوه و شستن آن: بعد از هر بار دم کردن، باقی مانده ی پودر قهوه را بلافاصله از سبد یا پرتافیلتر بیرون بیاورید. تماس طولانی رطوبت با تفاله باعث رشد قارچ و باکتری می شود و در مرور زمان روی طعم قهوه تأثیر می گذارد. سبد قهوه را با آب گرم (نه داغ) بشویید و اجازه دهید کاملاً خشک شود.

۲. تمیزکردن نازل بخار یا کف ساز شیر: در اسپرسوسازهایی که نازل بخار دارند، پس از هر بار فوم گرفتن باید بلافاصله چند ثانیه بخار خالی کنید تا شیر داخل نازل نماند. سپس نوک نازل را با پارچه مرطوب پاک کنید. باقی ماندن شیر در نازل باعث گرفتگی شدید و بوی ناخوشایند در روزهای بعد می شود.

۳. شست وشوی سینی جمع آورنده و مخزن آب: سینی زیر فنجان معمولاً محل تجمع قطرات قهوه و آب است. این بخش را هر روز خالی کرده و با مایع ظرفشویی ملایم بشویید. همچنین مخزن آب را حداقل یک بار در روز تعویض و شست وشو کنید تا از رشد باکتری جلوگیری شود.

پاک سازی هفتگی یا دوره ای

حتی اگر از دستگاهتان به صورت منظم نگهداری می کنید، برخی قسمت ها نیاز به شست وشوی عمیق تر دارند. هفته ای یک بار (یا بسته به میزان استفاده، هر ۵–۱۰ فنجان) باید مراحل زیر را انجام دهید:

۱. تمیز کردن فیلترها و واشرها: در اسپرسوسازهای خانگی، فیلتر فلزی داخل پرتافیلتر باید جدا و با برس نرم شسته شود. واشر لاستیکی دور نازل یا محل اتصال نیز با یک دستمال مرطوب تمیز گردد. تجمع ذرات ریز قهوه در این بخش ها موجب نشتی آب و فشار نامنظم می شود.

۲. شست وشوی گروه هد (Group Head): اگر دستگاه اسپرسوسازتان از نوع نیمه حرفه ای است، قسمت خروجی آب جوش یا همان گروه هد باید با برس مخصوص و محلول تمیزکننده ی قهوه پاک شود. تنها چند دقیقه زمان می برد اما در عملکرد دستگاه بسیار مؤثر است.

۳. شستن پارچ شیشه ای یا استیل: در قهوه سازهای قطره ای، پارچ شیشه ای محفظه ای است که به سادگی جرم می گیرد. برای تمیزکاری عمقی، داخل پارچ ترکیبی از آب گرم و دو قاشق غذاخوری جوش شیرین بریزید، بگذارید نیم ساعت بماند و سپس با اسفنج نرم بشویید.

رسوب زدایی

رسوب زدایی یکی از مهم ترین اقداماتی است که هر صاحب قهوه ساز باید آن را انجام دهد. حتی اگر آبی که استفاده می کنید فیلتر شده باشد، با گذشت زمان مقدار کمی آهک در مسیر جریان آب باقی می ماند. اگر این رسوب ها پاک نشوند، باعث کاهش دما، عملکرد نامنظم پمپ و حتی خرابی دائمی بویلر خواهند شد. زمان بندی رسوب زدایی: بسته به سختی آب منطقه و میزان مصرف، بهتر است هر ۳ تا ۴ هفته یک بار عملیات رسوب زدایی دستگاه را انجام دهید. اگر دستگاهتان پیغام یا چراغ مخصوص “Descale” دارد، همان را پیروزی بگیرید.

روش های ایمن رسوب زدایی

سه روش اصلی برای از بین بردن رسوبات وجود دارد:

روش اول: استفاده از محلول تجاری رسوب زدا
در فروشگاه ها پودرها یا محلول های مخصوصی وجود دارد که برای دستگاه های اسپرسوساز طراحی شده اند. کافی است طبق دستور کارخانه، محلول را با آب ترکیب کرده، در مخزن بریزید و دستگاه را روشن کنید تا مواد از مسیر عبور کنند. سپس چند بار با آب خالص شست وشو نمایید.

روش دوم: استفاده از سرکه سفید
روشی خانگی و ارزان است، ولی باید با احتیاط انجام شود تا بوی سرکه در دستگاه نماند. نسبت یک به یک از آب و سرکه سفید را در مخزن بریزید، دستگاه را روشن کنید تا حدود نیمی از محلول از لوله ها عبور کند. سپس آن را خاموش کرده و ۳۰ دقیقه صبر کنید. در نهایت با دو تا سه مرتبه آب تازه عملیات را تکرار کنید تا تمام بوی سرکه رفع شود.

روش سوم: استفاده از جوش شیرین (برای مدل های ساده تر)
در قهوه سازهای قطره ای می توان یک قاشق چای خوری جوش شیرین را با آب گرم حل و در مخزن ریخت. سپس دستگاه را روشن کرده و اجازه دهید کل محلول عبور کند. بعد از آن، دستگاه را با دو چرخه ی آب ساده بشویید.

نگهداری از بخش های فلزی و ظاهری دستگاه

ظاهر دستگاه نیز بخشی از تجربه ی کاربر است. بدنه ی اسپرسوساز از ترکیبی از استیل و پلاستیک ساخته می شود و نیاز به مراقبت دارد تا براق و تمیز باقی بماند.

برای سطوح استیل: از دستمال میکروفایبر و اسپری مخصوص استیل یا ترکیب آب و اندکی الکل استفاده کنید. هرگز از سیم ظرفشویی یا شوینده های زبر استفاده نکنید چون سطح استیل خط می افتد.
برای پنل و نمایشگر دیجیتال: با دستمال خشک یا کمی مرطوب و بدون فشار زیاد تمیز کنید. رطوبت زیاد ممکن است باعث نفوذ آب به مدار شود.
برای بدنه های پلاستیکی: محلول رقیق مایع ظرفشویی و آب گرم بهترین گزینه است.
برای دسته ها و دکمه ها: از برس بسیار نرم استفاده کرده و اطمینان حاصل کنید که هیچ ماده شوینده ای وارد شیارها نمی شود.

نکات مهم برای افزایش عمر دستگاه

فراتر از تمیزکاری، رعایت چند نکته ساده اما حیاتی می تواند عمر مفید اسپرسوساز شما را چندین سال افزایش دهد: از آب تصفیه شده یا فیلترشده استفاده کنید. این کار نه فقط برای سلامتی شما بلکه برای سلامت دستگاه ضروری است. آب سخت منبع اصلی ایجاد رسوب است. هیچ گاه مخزن را برای مدت طولانی پر از آب نگه ندارید. اگر چند روز قصد استفاده از دستگاه را ندارید، آب داخل مخزن را خالی کرده و آن را خشک کنید تا مانع رشد باکتری شود. دستگاه را در محیط خشک و خنک نگه دارید. بخار یا رطوبت زیاد عمر قطعات الکتریکی را کوتاه می کند. از خاموش کردن ناگهانی بعد از استفاده ی سنگین خودداری کنید. بگذارید دستگاه چند دقیقه خاموش با دو شاخه در برق بماند تا بویلر خنک شود، سپس دو شاخه را بکشید. بسته به مدل، از تمیزکننده و مواد مجاز استفاده کنید. دستورالعمل کارخانه سازنده را جدی بگیرید. برندهای مشهور مثل دلونگی، فیلیپس و نسپرسو مواد مخصوص خود را دارند که با ساختار داخلی دستگاه سازگار است. فیلتر آب داخلی را در صورت وجود، تعویض کنید. بیشتر اسپرسوسازهای میان رده دارای فیلتر کوچکی در ورودی آب هستند. معمولاً هر دو تا سه ماه یک بار باید آن را عوض کنید. بخارگیری بدون قهوه پس از چند نوبت استفاده. به اصطلاح به آن “Backflushing” می گویند: پرتافیلتر را خالی بگذارید، آب داغ عبور دهید تا مسیرها تمیز شوند.

اشتباهات رایج که باید از آن ها پرهیز کرد

افراد زیادی ناخواسته با چند اشتباه رایج باعث آسیب جدی به دستگاه خود می شوند. دانستن آن ها از هزینه های تعمیر جلوگیری می کند:

استفاده از آب جوشیده یا معدنی سنگین که باعث رسوب دو برابر سریع تر می شود.
ریختن شیر مستقیماً در مخزن قهوه ساز قطره ای برای تولید کاپوچینو! این کار مسیر داخلی را مسدود می کند.
شستن کل دستگاه زیر آب یا در ماشین ظرفشویی. فقط قطعات جداشونده باید شسته شوند.
گذاشتن دستگاه روشن بدون آب در مخزن که منجر به سوختن المنت می شود.
بستن بیش از حد پرتافیلتر یا استفاده از فشار زیاد در هنگام نصب. این کار به واشر و رزوه ها آسیب می زند.
نگهداری قهوه سازهای کپسولی (Nespresso و مشابه)
این مدل ها ساده تر هستند اما هنوز نیاز به مراقبت دارند.
هر ۲۰ تا ۳۰ فنجان، دستگاه را با آب خالی کار بیندازید تا مسیرها پاک شوند. ماهی یک بار از محلول رسوب زدا مخصوص استفاده کنید.
سینی کپسول های مصرف شده را مرتب خالی کنید، و بخش جای کپسول را با دستمال مرطوب تمیز نمایید. چون باقی مانده ی قهوه درون محفظه ها سبب رشد باکتری و تغییر طعم می شود.

تمیزکاری طبیعی و بدون مواد شیمیایی

اگر نمی خواهید از مواد صنعتی استفاده کنید، چند ترکیب ساده و ایمن خانگی را امتحان کنید:

سرکه سفید + آب گرم: برای ضدعفونی و رسوب زدایی خفیف.
جوش شیرین + آب: برای زدودن لکه و بوی مانده.
آب لیمو: برای درخشان کردن سطوح شیشه ای یا استیل و خنثی کردن بوی سرکه.
دقت کنید که پس از استفاده، حداقل دوبار دستگاه را با آب خالص شست وشو دهید تا هیچ مزه ای باقی نماند.

نشانه هایی که می گویند دستگاه به پاک سازی نیاز دارد

گاهی قبل از خرابی، دستگاه با علائم ساده هشدار می دهد: قهوه دیرتر از حالت معمول آماده می شود. حجم قهوه خروجی کاهش یافته یا فشار اسپرسو کم شده است. رنگ یا طعم قهوه تغییر کرده و تلخ یا آبدار شده. صدای دستگاه غیرعادی شده یا بخار کمتر تولید می کند. روی فنجان لکه ی روغنی غیرعادی دیده می شود. اگر یکی از این نشانه ها را دیدید، یعنی وقت رسیده تا دستگاهتان را به صورت کامل تمیز یا رسوب زدایی کنید.

نکات اضافی برای تمیزکاری حرفه ای اسپرسوساز

از فرچه مخصوص نازل و نازل بخار استفاده کنید؛ برس های معمولی ممکن است نوک فلزی را خش بیندازند.
پرتافیلتر را شب ها در ترکیب آب گرم و کمی جوش شیرین بگذارید تا جرم ها نرم شوند.
درصورت امکان، از تابلوی مصرف روزانه استفاده کنید تا تعداد چرخه ها و زمان رسوب زدایی را ثبت کنید.
هر چند ماه یک بار دستگاه را توسط نمایندگی یا سرویس کار حرفه ای بررسی کنید؛ مخصوصاً اگر دستگاه گران قیمتی دارید.

جمع بندی

نگهداری و تمیز کاری قهوه ساز یا اسپرسوساز، برخلاف ظاهر پیچیده اش، یک هنر است که تنها چند دقیقه زمان می برد ولی تأثیر آن سال ها باقی می ماند. دستگاه تمیز نه تنها طعم دلپذیر قهوه را حفظ می کند، بلکه از هزینه های سنگین تعمیرات جلوگیری می کند و باعث می شود فرآیند عصاره گیری همیشه دقیق و یکنواخت باشد.