تفاوت اسپرسوساز و قهوه ساز در چیست؟

تفاوت اسپرسوساز و قهوه ساز در چیست؟

در دنیای وسیع و دلنشین نوشیدنی های گرم، قهوه جایگاه ویژه ای دارد و طیف وسیعی از طعم ها و روش های آماده سازی را در بر می گیرد. برای بسیاری از علاقه مندان به قهوه، انتخاب بین اسپرسوساز و قهوه ساز می تواند گیج کننده باشد، زیرا هر دو دستگاه با هدف نهایی تولید نوشیدنی قهوه طراحی شده اند، اما با روش ها، نتایج، و تجربیات کاربری کاملاً متفاوتی همراه هستند. این تفاوت ها نه تنها بر طعم و بافت نهایی قهوه تأثیر می گذارند، بلکه بر سرعت آماده سازی، میزان غلظت نوشیدنی، و حتی نوع دانه قهوه ای که بهتر است استفاده شود نیز اثرگذارند.

1. تعریف و اصول کار اسپرسوساز

اسپرسوساز دستگاهی است که برای تهیه نوع خاصی از قهوه به نام اسپرسو طراحی شده است. اسپرسو، که خود به معنای “فشردن” است، نوشیدنی غلیظ و معطری است که با عبور آب داغ تحت فشار بسیار بالا از میان دانه های قهوه آسیاب شده و فشرده (تامپ شده) تهیه می شود. این فرآیند منحصر به فرد، عصاره ای بسیار غنی و کنسانتره از قهوه را به دست می دهد که با لایه ای از کرما (یک فوم طلایی مایل به قهوه ای) در بالای آن مشخص می شود. کرما نشانه ای از اسپرسوی با کیفیت و تازه است و حاوی روغن ها و مواد معطر قهوه است که به طعم و عطر آن عمق می بخشند.

اصول کار اسپرسوساز بر پایه ایجاد فشار بالا استوار است. در اسپرسوسازهای مدرن، پمپی با قدرت بالا (معمولاً 9 بار یا بیشتر) آب را از مخزن آب به سمت یک المنت گرمایشی هدایت می کند تا به دمای مطلوب (حدود 90 تا 96 درجه سانتی گراد) برسد. سپس این آب داغ با فشار از میان “پرتافیلتر” عبور می کند. پرتافیلتر محفظه ای است که قهوه آسیاب شده ریز و فشرده شده در آن قرار می گیرد. فشار بالا باعث می شود آب در مدت زمان بسیار کوتاهی (حدود 25 تا 30 ثانیه) تمام مواد محلول و معطر قهوه را استخراج کند. نتیجه این فرآیند، یک شات اسپرسوی حدوداً 30 میلی لیتری با طعمی قوی و غلیظ است که می تواند به تنهایی نوشیده شود یا به عنوان پایه برای نوشیدنی های بر پایه شیر مانند کاپوچینو، لاته، و ماکیاتو مورد استفاده قرار گیرد. اسپرسوسازها به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند: اسپرسوسازهای دستی (اهرمی)، اسپرسوسازهای نیمه خودکار، و اسپرسوسازهای تمام خودکار. اسپرسوسازهای دستی نیاز به مهارت و تجربه بیشتری برای کنترل فشار و دما دارند، در حالی که اسپرسوسازهای نیمه خودکار کنترل بیشتری را به کاربر می دهند و اسپرسوسازهای تمام خودکار تقریباً تمام مراحل را به صورت خودکار انجام می دهند و برای کاربران مبتدی مناسب تر هستند.

اسپرسوسازهای دستی (اهرمی): این دستگاه ها کاملاً مکانیکی هستند و فشار لازم برای دم آوری توسط کاربر از طریق اهرمی تامین می شود. این مدل ها بیشترین کنترل را به کاربر می دهند اما نیاز به مهارت و قدرت بدنی دارند.
اسپرسوسازهای نیمه خودکار: این دستگاه ها دارای پمپ برقی هستند اما کاربر مسئول آسیاب کردن قهوه، پر کردن و فشرده سازی (تامپ) سبد پرتافیلتر، و شروع و توقف جریان آب است. این مدل ها تعادلی بین کنترل و سهولت استفاده ارائه می دهند.
اسپرسوسازهای تمام خودکار: این دستگاه ها تمام مراحل، از آسیاب کردن دانه ها تا دم آوری و گاهی حتی بخار دادن شیر را به صورت خودکار انجام می دهند. کاربر تنها با فشردن یک دکمه، نوشیدنی دلخواه خود را دریافت می کند. این مدل ها برای سهولت استفاده و سرعت بالا طراحی شده اند.

2. تعریف و اصول کار قهوه ساز

در مقابل، قهوه ساز (یا دستگاه قهوه فیلتری) وسیله ای است که برای تهیه قهوه با روش دم آوری قطره ای (Drip Coffee) طراحی شده است. این روش، یکی از رایج ترین و قدیمی ترین روش های تهیه قهوه در جهان است و بسیاری از افراد صبح خود را با یک فنجان قهوه دم کشی شده با این دستگاه آغاز می کنند. تفاوت اصلی در اینجا عدم استفاده از فشار بالا در فرآیند دم آوری است. قهوه سازها به طور معمول شامل یک مخزن آب، یک المنت گرمایشی، یک فیلتر (کاغذی یا دائمی)، و یک قوری یا کاراف برای جمع آوری قهوه دم کشی شده هستند.

فرآیند دم آوری در قهوه ساز به این صورت است که آب در مخزن گرم شده و سپس به آرامی بر روی دانه های قهوه آسیاب شده (که معمولاً دارای درجه آسیاب متوسط تا درشت هستند) که در داخل فیلتر قرار دارند، چکانده می شود. آب داغ به تدریج از میان قهوه عبور کرده و مواد محلول را استخراج می کند و سپس از طریق فیلتر به سمت قوری زیرین می چکد. این فرآیند معمولاً چند دقیقه طول می کشد و منجر به تولید مقادیر بیشتری از قهوه با غلظت کمتر نسبت به اسپرسو می شود. قهوه دم کشی شده با این روش، سبک تر و معمولاً با طعمی متعادل تر است که برای نوشیدن به صورت تنها یا با افزودن کمی شیر یا شکر مناسب است. قهوه سازها انواع مختلفی دارند، از جمله قهوه سازهای قطره ای معمولی، فرنچ پرس، و قهوه سازهای پوراور (Pour Over) که هر کدام ویژگی ها و روش های خاص خود را دارند، اما اصل کلی دم آوری بدون فشار بالا در همه آن ها مشترک است. این دستگاه ها به دلیل سادگی استفاده، نگهداری آسان، و توانایی تولید قهوه برای چندین نفر به طور همزمان، در بسیاری از خانه ها و ادارات محبوب هستند.

قهوه سازهای قطره ای: رایج ترین نوع قهوه ساز هستند که آب داغ را بر روی قهوه در فیلتر می ریزند و قهوه از طریق فیلتر به ظرف زیرین می چکد.
فرنچ پرس: در این روش، قهوه آسیاب شده در آب داغ غوطه ور می شود و پس از چند دقیقه خیس خوردن، با فشار دادن یک اهرم، تفاله قهوه از مایع جدا می شود. این روش قهوه ای با روغن بیشتر و بادی قوی تر تولید می کند.

3. تفاوت های کلیدی در فرآیند دم آوری

فشار آب: این مهمترین وجه تمایز است. اسپرسوساز از فشار بسیار بالای آب (حدود 9 تا 15 بار) استفاده می کند تا آب را با سرعت از میان قهوه آسیاب شده ریز عبور دهد. این فشار بالا باعث استخراج سریع و کامل ترکیبات محلول و روغن های معطر از قهوه می شود و در نتیجه نوشیدنی بسیار غلیظ و با کرما تولید می کند. در مقابل، قهوه سازهای معمولی از فشار اتمسفریک استفاده می کنند. آب داغ به آرامی از طریق نیروی جاذبه از میان قهوه عبور می کند و به تدریج عصاره گیری انجام می شود. این فرآیند آهسته تر است و منجر به تولید قهوه ای رقیق تر می شود.

زمان دم آوری: به دلیل استفاده از فشار بالا، زمان دم آوری یک شات اسپرسو بسیار کوتاه است، معمولاً بین 25 تا 30 ثانیه. این زمان کوتاه، “عصاره گیری سریع” نامیده می شود و برای جلوگیری از استخراج بیش از حد مواد تلخ از قهوه حیاتی است. در مقابل، زمان دم آوری قهوه در یک قهوه ساز قطره ای معمولاً بین 5 تا 10 دقیقه طول می کشد، بسته به مقدار قهوه ای که در حال آماده سازی است. این زمان طولانی تر اجازه می دهد تا آب به آرامی از میان ذرات قهوه عبور کرده و طعم ها را استخراج کند.

میزان آسیاب قهوه: برای اسپرسو، دانه های قهوه باید بسیار ریز آسیاب شوند، تقریباً به اندازه پودر. این آسیاب ریز مقاومت کافی را در برابر آب تحت فشار ایجاد می کند و به استخراج کامل طعم ها کمک می کند. اگر قهوه خیلی درشت باشد، آب خیلی سریع عبور کرده و قهوه رقیق می شود. اگر خیلی ریز باشد، آب به سختی عبور کرده و قهوه بسیار تلخ و سوخته می شود. برای قهوه ساز، درجه آسیاب قهوه باید متوسط تا درشت باشد. این آسیاب درشت تر اجازه می دهد آب به آرامی و به طور یکنواخت از میان قهوه عبور کند و فیلتر شدن مناسبی داشته باشد.

نسبت آب به قهوه: در اسپرسو، نسبت قهوه به آب بسیار بالاست. برای یک شات اسپرسو، معمولاً از 7 تا 9 گرم قهوه برای تولید 25 تا 30 میلی لیتر نوشیدنی استفاده می شود. این نسبت بالا به غلظت و قوام بالای اسپرسو کمک می کند. در قهوه ساز، نسبت آب به قهوه به مراتب کمتر است و معمولاً از 55 تا 60 گرم قهوه برای هر لیتر آب استفاده می شود. این نسبت پایین تر منجر به تولید نوشیدنی رقیق تر با حجم بیشتر می شود.

فیلتراسیون: در اسپرسوساز، پرتافیلتر حاوی یک سبد فیلتر فلزی با سوراخ های بسیار ریز است که فقط به مایع اجازه عبور می دهد و ذرات قهوه را نگه می دارد. این فیلتراسیون اجازه می دهد تا مقداری از روغن ها و ذرات ریز قهوه به نوشیدنی نهایی وارد شوند و به کرما و بافت غنی آن کمک کنند. در قهوه سازها، معمولاً از فیلترهای کاغذی یا فیلترهای دائمی فلزی استفاده می شود. فیلترهای کاغذی، روغن ها و رسوبات را به طور کامل تر جذب می کنند که منجر به تولید قهوه ای شفاف تر و بدون رسوب می شود، در حالی که فیلترهای فلزی مقداری از روغن ها را عبور می دهند و طعم کمی کامل تر به قهوه می دهند.

4. تفاوت ها در ویژگی های نوشیدنی نهایی

نتایج حاصل از فرآیند دم آوری متفاوت در اسپرسوساز و قهوه ساز، منجر به تولید نوشیدنی هایی با ویژگی های حسی کاملاً متمایز می شود که هر کدام جذابیت های خاص خود را دارند.

غلظت و قوام: اسپرسو به دلیل فرآیند عصاره گیری تحت فشار بالا و نسبت بالای قهوه به آب، فوق العاده غلیظ و قوام دار است. این غلظت باعث می شود طعم قهوه به شدت پررنگ و عمیق باشد. کرما، لایه فوم طلایی رنگ روی اسپرسو، نیز به این قوام و بافت کمک می کند. در مقابل، قهوه دم کشی شده با قهوه ساز رقیق تر و سبک تر است. اگرچه همچنان طعم قهوه را دارد، اما به اندازه اسپرسو غلیظ و شدید نیست. این تفاوت در غلظت باعث می شود اسپرسو معمولاً در حجم های کم (30 تا 60 میلی لیتر) مصرف شود، در حالی که قهوه فیلتری در فنجان های بزرگ تر نوشیده می شود.

طعم و عطر: طعم اسپرسو به دلیل استخراج سریع و کامل، بسیار شدید، پیچیده، و دارای نت های مختلف (بسته به نوع دانه و رست) است. نت های میوه ای، شکلاتی، کاراملی، و آجیلی می توانند در اسپرسو برجسته تر باشند. عطر آن نیز بسیار قوی و دلپذیر است. کرما نقش مهمی در نگهداری عطر قهوه ایفا می کند. قهوه فیلتری دارای طعمی ملایم تر و متعادل تر است. نت های طعمی آن کمتر تهاجمی هستند و به دلیل مدت زمان طولانی تر دم آوری و فیلتراسیون متفاوت، ممکن است نت های ترش و تلخ کمتری داشته باشد. عطر آن نیز ملایم تر از اسپرسو است، اما همچنان دلنشین و آرام بخش است.

حجم نوشیدنی: یک شات اسپرسو معمولاً حجم کمی دارد، حدود 30 تا 60 میلی لیتر. این حجم کم برای نوشیدن سریع و لذت بردن از غلظت بالای قهوه مناسب است. قهوه سازها در مقابل، قادر به تولید حجم بیشتری از قهوه در هر بار دم آوری هستند که می تواند برای چند فنجان یا برای مصرف در طول زمان مناسب باشد.

کاربردها: اسپرسو به دلیل غلظت بالای خود، پایه اصلی بسیاری از نوشیدنی های قهوه بر پایه شیر مانند کاپوچینو، لاته، ماکیاتو، و فلت وایت است. غلظت اسپرسو باعث می شود طعم قهوه حتی پس از افزودن شیر نیز برجسته باقی بماند. همچنین به صورت تنها (اسپرسو رومانو، اسپرسو ماکیاتو) یا با کمی آب داغ (آمریکانو) نیز مصرف می شود. قهوه فیلتری عمدتاً برای نوشیدن به صورت ساده یا با کمی شیر و شکر مناسب است. به دلیل رقیق تر بودن، کمتر به عنوان پایه برای نوشیدنی های پیچیده استفاده می شود، اگرچه می توان از آن در برخی دستورالعمل ها استفاده کرد.

نتیجه گیری

در نهایت، انتخاب بین اسپرسوساز و قهوه ساز به نیازها، سلیقه شخصی، و بودجه شما بستگی دارد. اگر به دنبال یک نوشیدنی قوی، غلیظ، و پر از طعم هستید که می تواند پایه بسیاری از نوشیدنی های کافه ای باشد و از فرآیند تهیه قهوه لذت می برید، اسپرسوساز گزینه مناسبی برای شماست. این دستگاه به شما امکان می دهد تا هنر باریستاگری را در خانه تجربه کنید و از کرمای غنی و طعم های پیچیده اسپرسو لذت ببرید. با این حال، باید آماده صرف هزینه بیشتر و صرف زمان برای یادگیری و نگهداری باشید. اما اگر به دنبال یک فنجان قهوه روزانه با طعمی متعادل، حجم بیشتر، و فرآیند آماده سازی ساده و سریع هستید، قهوه ساز قطره ای انتخاب بهتری است. این دستگاه به شما امکان می دهد تا به راحتی و بدون نیاز به مهارت خاصی، قهوه مورد علاقه خود را تهیه کنید و از آن در حجم های دلخواه لذت ببرید. قهوه ساز برای کسانی که به دنبال راحتی و یک فنجان قهوه کلاسیک هستند، ایده آل است.